- vrijdag 25 augustus 2023
Elke winter ontvangen we wel een aantal meldingen over Groenlingen of duiven met een vreemde ziekte. Ze kunnen niet meer eten, of lijken slijm aan de snavel te hebben. Dat zijn alvast de opvallend zichtbare symptomen van ‘het geel’, of Trichomonose, een ziekte veroorzaakt door Trichomonas gallinae. Gelukkig is de naam langer dan het beestje.
Deze ziekte wordt veroorzaakt door parasitaire flagellaten, ééncellige parasieten. Ze zijn dus erg klein (5 tot 20 micrometer) en bewegen zich voort d.m.v. een golvend membraan. Er zijn verschillende stammen gekend van T. gallinae en hun kwaadaardigheid verschilt van licht tot zeer besmettelijk. Met uitzondering van Antarctica, Groenland en Arctisch Noord-Amerika, -Europa en -Azië, worden ze overal ter wereld aangetroffen.
De Houtduif is een frequent slachtoffer van Trichomonas. Vogels met zwellingen in de snavel kunnen grotere voedselitems niet meer doorslikken. Het besmette voedsel blijft liggen en ook de volgende is dan de pineut. (Leo Janssen)
Vogels zijn frequent het slachtoffer van deze parasiet. In de vrije natuur wordt de ziekte het meest vastgesteld bij hoenders, kraanvogels, duiven, roofvogels en zangvogels. De vaakst waargenomen en meest zichtbare symptomen bij wilde vogels zijn problemen bij het slikken, overmatige aanmaak van speeksel, diarree, zichtbare kaasachtige zwellingen in de mondholte, kortademigheid. Ernstig getroffen dieren sterven aan een besmetting door deze parasiet vermits zij niet langer voedsel kunnen inslikken. De letsels in de snavelholte nemen zoveel plaats in dat de tong zelfs kan weggedrukt worden. Vooral bij jonge duiven worden gele, kaasachtige zwellingen aangetroffen zowel in de krop als in de snavelholte.
Herkennen is echter niet altijd zo gemakkelijk. Bij de diagnose van Trichomonose is er kans op verwarring met verschillende andere ziekten zoals candidiasis (gistinfectie), capillariasis (haarwormen), pokken (virusletsels) en herpesvirus infecties bij duiven en roofvogels. Zelfs een langdurig vitamine A-tekort kan zulke letsels geven. De herkenning wordt bemoeilijkt door de variatie binnen de Trichomonas aandoening of door een wisselwerking met bacteriën en gisten.
Trichomonaden kunnen rechtstreeks worden overgedragen via kropmelk en speeksel tijdens het bedelen door de jongen, het voederen van de partner tijdens de balts, via water, via vochtige granen (de parasiet is in staat om hierin meerdere dagen te overleven) en in uitwerpselen, zoals men die vaak aantreft in natte nesten. Ook bij winterse tuinvogels is besmetting voor de hand liggend: omdat vogels met Trichomonas vaak slecht of niet meer in staat zijn grote voedselitems in te slikken, laten ze het liggen en wordt het volgende individu gemakkelijk besmet. Zo besmetten Houtduiven elkaar makkelijk via eikels. Roofvogels raken uiteraard makkelijk besmet wanneer ze een besmette prooi vangen en verorberen maar ook aaseters lopen risico, want de parasiet kan tot 48 uur overleven in een karkas. Het komt dus veel voor bij roofvogels in de winterperiode omdat ze dan gemakkelijker zieke duiven eten.
Er bestaan geneesmiddelen waarmee de dierenarts Trichomonas kan behandelen. Ver ontwikkelde zwellingen moeten soms operatief worden verwijderd. Bij wilde vogels komt het er dus op aan dat de parasiet een dodelijke uitwerking heeft omdat het vangen, en dus ook de behandeling, niet voor de hand ligt.
Er bestaan ook lichte infecties van Trichomonas waarbij de vogel zelf een immuniteit kan opbouwen maar wanneer er erge kaasachtige letsels ontstaan die het eten bemoeilijken, loopt het fout af.
Preventiemaatregelen bij wilde vogels
De trouwe tuinvogelvoederaar kan de kans op besmetting trachten in te dijken door regelmatige reiniging en desinfectie van drinkschalen en voedersilo’s of -tafels. Maar ook het toevoegen van een beetje appelazijn (15 ml per liter) aan het drinkwater is een beproefde methode ter preventie. Wilde vogels hebben best geen mogelijkheden tot direct contact met volière- of kooivogels, hun water of voedsel. Zo verhinder je dat Trichomonas in één van beide richtingen wordt verspreid. De veterinaire behandeling van grote vogels (vanaf duiven) gebeurt met tabletjes Trichocure of Spartrix (1 tablet per 500 gr vogel).
Gekleurd afdrukpreparaat (1000x) met rode bloedcellen en trichomonas met flagel (foto: Peter Coutteel)
Tekst: Gerald Driessens, Natuurpunt Studie & Peter Coutteel (Dierenartsencentrum Trigenio)
